120.04. Değersiz Alacaklar

Tahsil edilemediği için veya benzer sebeplerle doğrudan giderleştirilerek kapatılan alacak hesapları mevcut ise bunların değersiz alacak niteliğine sahip olup olmadıkları kontrol edilmelidir. Değersiz alacak niteliğinde değilse giderleştirilen tutarlar KKEG olarak dikkate alınmalıdır. (KKEG yapılmış olsa dahi, ortaklara kâr dağıtımı yapıldığı varsayılarak üzerinden stopaj hesaplanabilmektedir.)

Vazgeçilen alacaklara ilişkin düzenleme borçlular için getirilmiştir. Alacaklı için oluşan değersiz alacaklar, borçlu açısından vazgeçilen alacak hükmündedir.

Değersiz Alacak: Kazai bir hükme veya kanaat verici bir vesikaya göre tahsiline artık imkân kalmayan alacaklar değersiz alacaktır.

Değersiz alacaklar, bu mahiyete girdikleri tarihte tasarruf değerlerini kaybederler ve mukayyet kıymetleriyle zarara geçirilerek yok edilirler.

İşletme hesabı esasına göre defter tutan mükelleflerin bu madde hükmüne giren değersiz alacakları, gider kaydedilmek suretiyle yok edilirler.

Değersiz hale gelen alacaklara ilişkin hesaplanan ve beyan edilen KDV, alacağın zarar yazıldığı vergilendirme döneminde indirim konusu yapılabilir. Ancak, şüpheli alacak kapsamında yapılan giderleştirmeler KDV’yi de kapsamaktadır. Dolayısıyla şüpheli alacağın değersiz alacağa dönüşmesi halinde, KDV indiriminin yapılabilmesi için öncelikle gelir olarak dikkate alınması ve sonrasında indirim konusu yapılması gerekmektedir.

Tahsil edilemeyen alacaklar değersiz alacak niteliği kazanmış ise doğrudan giderleştirilmesi mümkündür. Ancak tahsiline imkân kalmadığı hususu, kazai bir hüküm veya kanat verici bir vesika ile belgelendirilmelidir. Bu belge bulunmuyorsa giderleştirilmesi mümkün değildir.

Kanaat verici bir vesikadan ne anlaşılması gerektiği hususunda ise kanunda yeterli açıklık bulunmamaktadır. Ancak, vergi hukuku uygulaması bakımından kanaat verici vesikalara örnek olarak aşağıdaki belgeler sayılabilir.

Aciz Vesikası:

Aciz vesikası, alacağını tamamen alamamış olan alacaklıya, ödenmeyen alacak miktarı için verilen bir belgedir. Bu belgenin verilmesi ile alacaklının alacağı son bulmaz, hatta alacaklının durumu kısmen kuvvetlendirilmiş olur. Bu nedenle aciz vesikası, değersiz alacak için gerekli kanaat verici vesika niteliğinde değildir.

Arabuluculuk:

Taraflar ve avukatları ile arabulucunun birlikte imzaladıkları anlaşma belgesi ilam niteliğinde belge sayılmaktadır. Bu nedenle değersiz alacak düzenlemesi kapsamında kanaat verici vesika olarak değerlendirilmesi gerekmektedir. Dolayısıyla arabuluculuk anlaşması sonucunda feragat edilen alacak kısmı için düzeltme amaçlı bir faturanın düzenlenmemiş olması halinde, feragat edilen alacak tutarının, ilgili dönemde değersiz alacak olarak dikkate alınması mümkün bulunmaktadır. Ancak, söz konusu alacağın değersiz hale geldiğine ilişkin arabuluculuk anlaşma belgesinin temin edildiği yıl hesaplarına zarar olarak yazılması gerekmekte olup, bu yılda zarar yazılmayan alacağın daha sonraki yıllarda değersiz alacak olarak dikkate alınması mümkün bulunmamaktadır.

Ticaret Sicilinden Kaydı Silinen Şirketlerden Olan Alacaklar:

Borçlu şirketin Türk Ticaret Kanunu’nun geçici 7. maddesindeki hüküm gereğince tasfiye edilmeyerek, re'sen terk işleminin yapılarak Ticaret Sicilinden silinmesi, Vergi Usul Kanununun 322. maddesi uygulamasında tek başına alacağın değersiz hale gelmesini sağlamamaktadır. Bunun için, öncelikli olarak bu durumdaki şirketler için Türk Ticaret Kanunu’nun geçici 7. maddesi gereğince mahkemeye başvurulması, mahkemenin söz konusu şirketlerin ihyasının mümkün olamayacağı, dolayısıyla borçlarını ödeyemeyecekleri yönünde karar vermesi durumunda, bu alacakların değersiz alacak uygulamasına konu edilmesi mümkün bulunmaktadır.

İflası Ya Da Tasfiyesi Sonuçlanan Şirketlerden Olan Alacaklar:

İflas halinde, iflasın sonuçlandığına ilişkin mahkeme kararları, tasfiye halinde ise tasfiyenin sonuçlandığına ilişkin ticaret sicili gazetesi ilanı değersiz alacak yazılması için yeterli olduğu kanaatindeyiz. Ancak; tasfiye dolayısıyla alacaklılara yapılan çağrıya rağmen, bu çağrıya iştirak edilmemiş olması durumunda ticaret sicili gazetesi ilanı değersiz alacak yazılması için yeterli olmayacaktır.

Yurt Dışında İflas Eden Şirketten Olan Alacaklar:

Yurt dışında faaliyet gösteren firmadan olan alacağın değersiz alacak kapsamında giderleştirilebilmesi için;

• Alacağın tahsilinin mümkün olmadığının anlaşılmasını sağlayacak mahiyetteki ilgili ülke yargı mercilerince karar verilmiş olmalı ve Türkiye'de asliye mahkemelerinde tenfiz davası açılarak, bu mahkemelerde yabancı mahkeme kararının tanınması,
• Borçlunun mukim bulunduğu ülke yasalarına uygun olarak takip edilmesi neticesinde alacağın tahsiline imkân kalmadığı hususu anlaşılacak muhteviyatta ilgili ülkenin yargı yerleri dışındaki yetkili resmi makamlardan resmi belge alınması,

Gerekmektedir. Ayrıca yurt dışında faaliyet gösteren firmadan olan alacağın değersiz alacak kapsamında giderleştirilebilmesi için dönemsellik ilkesine uyulması gerekmekte olup; Yurt dışındaki mahkeme kararının Asliye Mahkemesince tanıma kararının verildiği ya da yetkili resmi makamlardan resmi belge alındığı dönemde gider yazılması gerekmektedir. İlgili olduğu yılda zarar yazılmayan alacağın sonraki yıllarda gider olarak dikkate alınması mümkün değildir.

Tasfiyesi Sonuçlanan Şirketin Tahsil Edemediği Alacaklar:

Alacağın tahsiline imkân kalmadığına ilişkin kazai bir hüküm veya kanaat verici bir vesika bulunmadığı sürece alacağın doğrudan giderleştirilmesi mümkün değildir. Bu doğrultuda alacaklı şirket tasfiye edilmiş olsa dahi, kanaat verici vesika mevcut değil ise tahsil edemediği alacaklarını giderleştirmesi mümkün değildir.

Alacaktan Feragat Edilmesi (Sulh Belgesi)

VUK’nun geçici 24. maddesinde deprem bölgesindekilerden olan alacakların değersiz alacak olarak dikkate alınmasıyla ilgili düzenlemelere yer verilmiş olup, bu maddedeki düzenlemeler uyarınca alacaklı ve borçlunun her türlü muvazaadan ari olarak sulh olmaları ve bu anlaşmayı noterde düzenlemeleri halinde, bu belge alacağın değersiz hale geldiğine ilişkin kanaat verici belge olarak kabul edilecektir.

Ticari nitelikli bir alacaktan feragat edilmesi ve bu hususta alacaklı ve borçlu tarafından karşılıklı imzalanacak mutabakat, protokol ve ibranamenin noter tarafından onaylanması halinde, söz konusu belge ile bahis konusu alacak kanaat verici bir vesikaya göre tahsiline artık imkân kalmayan alacak haline gelecektir. Borçlu şirket açısından ise bu belgeye istinaden feragat edilen tutar vazgeçilen alacak olarak kabul edilecektir.

Semeresizlik Belgesi:

Semeresizlik belgesi, borçlunun bilinen tüm adreslerinde yapılan icra işlemlerinin sonuçsuz kalması ve borçlunun haciz yapılacak başkaca adresinin tespit edilememiş olması, ilgili yerlere yapılan haciz müzekkerelerinden herhangi bir sonuç alınamaması ve tahsilat yapılamadığını gösteren ve alacaklının talebi üzerine icra müdürlüğünce kendisine verilen bir belgedir. Dolayısıyla, söz konusu belge ile borçlunun borcu ortadan kalkmamakta olup, borçlunun tespit edilebilecek bir adresi bulunması halinde icra işlemine devam edilebilmektedir. Bu nedenle; semeresizlik belgesi alacaklı açısından değersiz alacağın ispatı açısından kanaat verici vesika olarak kabul edilmesi mümkün olmadığından "Semeresizlik Belgesi"ne dayanılarak değersiz alacak kapsamında işlem yapılması mümkün değildir.