124.01. Kiralayan Açısından Finansal Kiralama Değerlemesi

• Kiralayan Tarafından Sözleşmeden Doğan Alacak (120-220 Hesap): 

Kiralama süresi boyunca kiracı tarafından yapılacak kira ödemelerinin toplam tutarı, anapara artı faiz, alacak olarak aktife alınacaktır. Diğer yandan, aktifleştirilen alacak tutarı ile kira ödemelerinin bugünkü değeri arasındaki fark ise gelecek dönemlere ait faiz geliri olarak pasifleştirilmek suretiyle değerlenerek kayıtlara intikal ettirilecektir.

• Kiralama Konusu İktisadî Kıymetin Değerlemesi (250-252-253-254 vb. Hesap):

Finansal kiralamaya konu iktisadi kıymetin net bilanço aktif değerinden kira ödemelerinin bugünkü değerinin düşülmesi sonucu bulunan tutar ile değerlenecektir.

İktisadi kıymetin net bilanço aktif değerinden kira ödemelerinin bugünkü değerinin düşülmesi sonucu bulunan tutarın sıfır veya negatif olması halinde, iktisadi kıymet iz bedeliyle değerlenip aradaki fark iktisadi kıymetin elden çıkarılmasından elde edilen kazançlar gibi işleme tâbi tutulacak olup gelir kaydedilmesi gerekmektedir.

Finansal kiralama konusu iktisadi kıymetin net bilanço aktif değeri ile kira ödemelerinin bugünkü değeri çoğu zaman birbirine eşit olacağından finansal kiralama şirketi veya kiralayan, iktisadi kıymeti genel olarak iz bedeliyle kayıtlarında gösterecektir.

İktisadi kıymetin net aktif bilanço değerinden, kira ödemelerinin bugünkü değerinin düşülmesi sonucu oluşan tutarın pozitif olması durumunda, pozitif fark finansal kiralama şirketi tarafından amortismana tabi tutulacaktır.

Farkın sıfır veya negatif olması durumunda amortisman ayrılması mümkün değildir.

• Gelecek Dönemler Ait Faiz Geliri (124-224 Hesap):

Gelecek dönemlere ait faiz gelirleri, kiralanan iktisadi kıymetin finansal kiralama sözleşmesinin yapıldığı tarihteki rayiç bedelinden, her bir dönem sonunda anapara geri ödemelerinin düşülmesi sonucu kalan tutar üzerinden sabit bir dönemsel faiz oranı yaratacak şekilde hesaplanması suretiyle tahakkuk ettirilecektir.

Tahakkuk tarihinden vadenin bitiminin anlaşılması gerekmektedir. Her bir dönem sonu ifadesinden kira sözleşmesi ekindeki ödeme planındaki ödeme dönemlerinin anlaşılması gerekmektedir. Bu durumda, her bir taksit tarihi itibariyle faiz ve anapara ayrıştırması yapılarak, pasifleştirilen faiz gelirlerinden taksit tarihi itibariyle bakiye anapara borcuna isabet eden faiz tutarı gelir kaydedilmelidir.

Finansal kiralama sözleşmesi imzalandığı tarihte kiralayan tarafından yapılacak muhasebeleştirme aşağıdaki gibi olacaktır.

Kiralayanın finansal kiralamaya konu iktisadî kıymetin üretimini veya alım satımını yapması halinde, iktisadî kıymetin net bilanço aktif değeri olarak rayiç bedeli dikkate alınır. Rayiç bedel ile maliyet bedeli arasındaki fark, normal bir satış işleminden elde edilen kâr veya zarar olarak işleme tâbi tutulur.

Taksit ödemeleri ise aşağıdaki gibi muhasebeleştirilecektir. Kiracı tarafından KDV’nin indirim konusu yapılabilmesi için banka tarafından düzenlenen kira dekontu üzerinde KDV’nin ayrıca gösterilmesi önem arz etmektedir.

Kira ödemeleri tamamlanmasının ardından kiralama konusu iktisadi kıymet aşağıdaki muhasebe kaydıyla kiracıya devredilecektir.

Kiracı açısından değerleme hususu 301 hesap bölümünde açıklanmıştır.

Kur Farkları:

Dövize endeksli finansal kiralamaya konu iktisadi kıymetler için hesaplanan faiz ve kur farklarının giderleştirilmesi veya maliyete intikal ettirilmesi konusunda maliye tarafından verilmiş olan bir özelgeye göre; döviz cinsinden finansal kiralamaya konu edilen iktisadi kıymetler için hesaplanan faiz ve kur farklarının ilk yıl iktisadi kıymetin maliyeti ile ilişkilendirilmesi gerektiği, sonraki yıllarda ise gider veya maliyet konusunda seçimlik hakkın bulunduğu ifade edilmiştir.