124.03. Dövizli Finansal Kiralama Örneği

Kiralayan Tarafından Yapılacak İşlemler:

31.12.2021 tarihinde 5.000.000 $ karşılığı 42.500.000,00 TL’ye bir bina inşa edilerek aktifleştirilmiştir. 

Söz konusu bina 01.01.2022 tarihinde 11.359.000,00 $’a 10 yıllığına kiraya verilmiştir. Söz konusu kira süresi sonunda binanın mülkiyeti bedelsiz olarak kiracıya bırakılacaktır.

Arazi, arsa ve binalarla ilgili kiralama sözleşmelerinde, sadece sözleşmede kira süresi sonunda mülkiyet hakkının kiracıya devri öngörülmüşse veya kiracıya kira süresi sonunda kiralama konusu gayrimenkulü düşük bir bedelle satın alma hakkı tanınmışsa finansal kiralama olarak kabul edilecektir. Örneğimizdeki; bina mülkiyeti kira süresi sonunda kiracıya devredilecek olması nedeniyle finansal kiralama olarak kabul edilmesi gerekmektedir.

VUK kapsamındaki finansal kiralama ile 3226 sayılı Finansal Kiralama Kanunu kapsamındaki finansal kiralama arasında doğrudan bir bağlılık söz konusu değildir. Finansal Kiralama Kanunu kapsamında olmayan bir kiralama işlemi, şartların sağlanması halinde VUK’nu kapsamında bir kiralama işlemi olabilir. Veya tam tersi bir durum da olabilir.

Kiralayanın finansal kiralamaya konu iktisadi kıymetin üretimini veya alım satımını yapması halinde, iktisadi kıymetin net bilanço aktif değeri olarak rayiç bedeli dikkate alınacaktır. Rayiç bedel ile maliyet bedeli arasındaki farkın normal bir satış işleminden elde edilen kâr veya zarar olarak işleme tâbi tutulması gerekmektedir.

Kira Ödemelerinin Bugünkü Değeri: Kira ödemelerinin, sözleşme tarihinde, kiralamada kullanılan faiz oranı dikkate alınarak hesaplanan bugünkü değerlerinin toplamıdır. Kiralamada kullanılan faiz oranı tespit edilemiyorsa, kiracının kiralamaya konu iktisadi kıymeti satın almak için aynı vade ile alması gereken borç için katlanacağı faiz oranı kullanılır.

Kiralamada Kullanılan Faiz Oranı: Kira ödemeleri ile garanti edilmemiş kalan değer toplamının bugünkü değerini, kiralamaya konu iktisadi kıymetin rayiç bedeline eşitleyen iskonto oranıdır.

İktisadi Kıymetin Rayiç Bedeli: Bir iktisadi kıymetin değerleme günündeki normal alım satım değeridir. Diğer bir ifadeyle, fiyatlar konusunda bilgili, birbirinden bağımsız, gerçek alıcı ve satıcının karşılıklı pazarlık ortamında oluşturdukları bedeldir. Rayiç bedel sözleşmenin başlangıcında tespit edilmelidir. İktisadi kıymetin maliyet bedeli ile sözleşme başlangıcındaki rayiç bedeli arasında bir fark bulunmamalıdır.

İktisadi kıymetin maliyet bedeli 5.000.000 $’dır. Binanın üretiminin yapılması nedeniyle net bilanço aktif değeri olarak binanın rayiç bedelinin dikkate alınması gerekmektedir. İş bu çalışmada binanın rayiç bedeli; maliyet bedeline % 10 kar marjı eklenerek belirlenmiş olup kiralama sözleşmesinde belirlenen rayiç bedele yer verilmesi gerekmektedir. Buna göre; rayiç bedel (5.000.000 * 1,10=) 5.500.000 $ olarak hesaplanmıştır. Bu durumda; rayiç bedel (5.500.000 $) ile maliyet bedeli (5.000.000,00 $) arasındaki 500.000 $’lik farkın normal bir satış işleminden elde edilen kâr veya zarar olarak işleme tâbi tutulması gerekmektedir.

Kira ödemeleri ile garanti edilmemiş kalan değer toplamının bugünkü değerini, kiralamaya konu iktisadi kıymetin rayiç bedeline (5.500.000 $’a) eşitleyen iskonto oranı, kiralamada kullanılan faiz oranını vermektedir. Bu çerçevede; binanın bugünkü değerini rayiç bedeline eşitleyen iskonto oranı (kiralamada kullanılan faiz oranını) 0,159514554 olarak hesaplanmıştır. Dolayısıyla binanın, rayiç bedeli ve bugünkü değeri birbirine eşit (5.500.000 $) olmaktadır.

Buna göre söz konusu finansal kiralamayla ilgili ödeme şartları aşağıdaki gibi oluşturulmuştur.

Finansal kiralama sözleşmesi imzalandığı tarihte kiralayan tarafından yapılacak muhasebeleştirme aşağıdaki gibi olacaktır.

İktisadi kıymetin net bilanço aktif değerinden kira ödemelerinin bugünkü değerinin düşülmesi sonucu bulunan tutar sıfır olduğu için finansal kiralamaya konu iktisadi kıymet için kiralayan tarafından amortisman ayrılması mümkün değildir.

KDV alacağının tahsil kaydı aşağıdaki gibidir.

31.12.2022 tarihinde yapılacak değerleme işlemi aşağıdaki gibi muhasebeleştirilmelidir. (Döviz kuru: 8,7)

1. taksit tahsilatı aşağıdaki gibi muhasebeleştirilecektir.

KDV ödenen taksit bedeli toplamı (Anapara + faiz) üzerinden hesaplanmaktadır.

Değerleme ve taksit ödeme kayıtları yukarıdaki örneğe uygun olarak kiralama süresince tekrarlanır. Kira ödemeleri tamamlanmasının ardından kiralama konusu iktisadi kıymet aşağıdaki muhasebe kaydıyla kiracıya devredilecektir. Kira süresi sonunda bedelsiz devir öngörüldüğü için iz bedeliyle muhasebeleştirme yapılmıştır.

• Kiracı Tarafından Yapılacak İşlemler:

Finansal kiralama işlemine konu iktisadî kıymeti kullanma hakkı ve sözleşmeden doğan borç, kiralama konusu iktisadî kıymetin rayiç bedeli veya sözleşmeye göre yapılacak kira ödemelerinin bugünkü değerinden düşük olanı ile değerlenir.

Kiracı tarafından finansal kiralama sözleşmesine göre yapılan kira ödemeleri, her bir dönem sonunda kalan borç tutarına sabit bir dönemsel faiz oranı uygulanmak suretiyle, borç anapara ödemesi ve faiz gideri olarak ayrıştırılarak aşağıdaki gibi muhasebeleştirilecektir. Anapara 260 hesapta takip edilecek faiz 302-402 hesapta takip edilecektir.

KDV borcunun ödeme kaydı aşağıdaki gibidir.

31.12.2022 tarihinde yapılacak değerleme işlemi aşağıdaki gibi muhasebeleştirilmelidir. (Döviz kuru: 8,7)

1. taksit ödemesi aşağıdaki gibi muhasebeleştirilecektir. Kiralamanın gerçekleştirildiği dönemde katlanılan faiz aşağıdaki muhasebe kaydında görüldüğü üzere aktifleştirilir. Sonraki dönemlerde ise aktifleştirme ya da giderleştirme seçeneği bulunmaktadır.

Finansal kiralamaya konu iktisadî kıymeti kullanma hakkı, kiralama konusu iktisadî kıymet için belirlenmiş esaslar çerçevesinde amortismana tâbi tutulur.

Kira ödemeleri tamamlandıktan sonra iktisadi kıymet aşağıdaki muhasebe kaydıyla aktife alınacaktır. Kiralayan iktisadi kıymet için fatura düzenlemelidir. 

İktisadi kıymet aktife alındıktan sonra 260 hesap 268 ile kapatılacaktır. Kiralama süresi sonunda hakların tamamı itfa edilmemişse, yani kiralama süresi iktisadi kıymetin faydalı ömründen kısa ise kalan bakiye ilgili iktisadi kıymetin aktif değerine aktarılarak itfa işlemine kalan yerden devam edilir.