Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Kararın 17. maddesinde; yurt dışından kredi temin edilebilecek durumlar, 17/A maddesinde ise yurt içinden kredi temin edilebilecek durumlar belirtilmiştir. Kredi kullanım şartları büyük oranda benzerlik göstermektedir. Buna göre;
- Yurt dışından dövizli kredi temininin banka aracılığıyla yapılması zorunluluktur.
- Yurt içinden dövizli kredi temininin ise bankalar ile Türkiye’de yerleşik finansal kiralama şirketleri, faktoring şirketleri ve finansman şirketlerinden yapılması gerekmektedir.
- Döviz geliri olmayan Türkiye’de yerleşik kişiler, maddede belirtilen bazı istisnai durumlar hariç yurt içinden ve yurt dışından döviz kredisi temin edemeyeceklerdir. (Kredi bakiyesi 15 milyon ABD doları veya üzerinde olanlar hariç)
- Döviz geliri olan Türkiye’de yerleşik kişiler ise yurt içinden ve yurt dışından döviz kredisi kullanabilirler. Ancak; kullanım tarihinde, kredi bakiyesinin 15 milyon ABD dolarının altında olması durumunda, kullanılmak istenen kredi tutarı ile mevcut kredi bakiyesi toplamı son üç malî yılın döviz gelirleri toplamını aşamamalıdır. Kredi bakiyesi 15 milyon ABD dolarının üzerinde olanlar için bu sınır geçerli değildir.
- Türkiye’de yerleşik gerçek kişiler yurt içinden ve yurt dışından döviz kredisi kullanamayacaklardır.
- Türkiye’de yerleşik kişiler (Gerçek veya tüzel kişi) yurt içinden ve yurt dışından dövize endeksli kredi kullanamayacaktır.
Diğer taraftan Merkez Bankası tarafından yayımlanan Sermaye Hareketleri Genelgesi’nin 38/1 ve 38/2. maddelerinde yer alan düzenleme aşağıdaki gibidir.
“(1) 32 sayılı Kararın 17/A maddesinin ikinci fıkrası hükmü uyarınca, Türkiye’de yerleşik kişilerin yurt içinden söz konusu maddede belirtilen esaslar çerçevesinde döviz kredisi kullanmaları serbesttir.
(2) Kambiyo mevzuatı uyarınca Türkiye’de yerleşik kişiler ancak 32 sayılı Karar’da yer alan şekliyle bankalar ve finansal kuruluşlardan döviz kredisi temin edebilecekleri için bir firmanın başka bir firmaya döviz kredisi kullandırması mümkün bulunmamaktadır. Bankalar veya finansal kuruluşlar köprü kredi ve benzeri uygulamalarla bu şekilde hareket ettiğini tespit ettikleri şirketleri Bakanlığa bildirir. Ancak, işlemin aynı holding bünyesinde veya grup içinde gerçekleştirilmesi, borçlandırmanın ve takibinin Türk Lirası cinsinden yapılması kaydıyla, borçlandırma işlemlerine ilişkin bedellerin döviz cinsinden karşılığının firmanın yazılı beyanına istinaden yurt içindeki ilgili hesaplara transfer edilmesi mümkündür.”
2008-32/34 Sayılı Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karara İlişkin Tebliğ’in 11/12. maddesinde ise Türkiye’de yerleşik kişilerce yurt dışında pay sahibi olduğu ortaklıklara, yurt dışındaki ana şirkete ve grup şirketlerine döviz veya Türk Lirası kredi açılabileceği ifade edilmiştir. Buradaki grup şirketleri yurt dışındaki grup şirketlerini ifade etmektedir.
Özetlemek gerekir ise; 32 sayılı kararın 17 ve 17/A maddelerine göre belli şartlar altında döviz kredisi kullanılması mümkündür. Bu şartlar dışında dövizli borçlanma yapılması mümkün olmayıp, bu dövizli kredilerin banka ve finans kurumlarından temin edilmesi gerekmektedir.
Diğer taraftan; grup içi dövizli kredi kullanımı konusuna gelecek olursak; Merkez Bankası tarafından yayımlanan sermaye hareketleri genelgesinde grup içi şirketlerin aralarındaki borçlanmaların TL olarak yapılması kaydıyla, para transferinin döviz cinsinden yapılabileceği, 2008-32/34 Sayılı Tebliğde ise Türkiye’de yerleşik kişilerce yurt dışındaki grup şirketlerine döviz veya Türk Lirası kredi açılabileceği ifade edilmiştir. Ancak, yurt içi grup şirketlerine, dövizli borç verilmesi mümkün değildir.
Dövizli borçlanma yasağına uyulmamasının yaptırımı, 32 Sayılı Kararın dayanağı olan 1567 sayılı Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında Kanun’da düzenlenmiş olup 3. Maddesinde yer alan ceza uygulamaları aşağıdaki gibidir.
1567 sayılı Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında Kanun Ceza Uygulamaları | |||||||||||||
Suç Unsuru / Yasal Dayanak | İdari Para Cezası Tutarı | ||||||||||||
Dövizli Sözleşme Yasağı, Dövizli Kredi Yasağı İhracat Bedelinin Bozdurulmaması: Kanunun genel ve düzenleyici hükümlerine aykırılık (Md:3/1) | 3 binden 25 bin TL’ye kadar (2022: 14.200-118.500 TL)
| ||||||||||||
32 Sayılı Karar md:17/A Dövizli Kredi Yasağı: Kambiyo, nukut, esham, tahvilat, kıymetli madenler, kıymetli taşlar, bunlardan mamul veya bunları muhtevi her nevi eşya ve kıymetler ile ticari senetlerle tediyeyi temine yarayan her türlü vasıta ve vesikaların izinsiz olarak yurttan çıkarılması veya yurda sokulması (5607 sayılı Kanuna göre suç veya kabahat oluşturmayan) (Md:3/2) | Eşya ve kıymetlerin rayiç bedeli kadar, teşebbüs halinde bu bedelin yarısı kadar | ||||||||||||
İhracat Bedelinin Süresinde Yurda Getirilmemesi: Mal, kıymet, hizmet ve sermaye ithal ve ihraç işlemlerinden doğan alacaklarını ilgili karar hükümlerine göre ve süresinde yurda getirilmemesi (Md:3/3) | Rayiç bedelinin %5’idir. Cezası kararı kesinleşinceye kadar alacağın yurda getirilmesi halinde (2022 İçin 14.200 TL ile 118.500 arası) idarî para cezası verilir. Bu durumda verilecek ceza yurda getirilmesi gereken paranın %2,5'unu geçemez. | ||||||||||||
İthalat, ihracat ve diğer kambiyo işlemlerinde döviz veya Türk Parası kaçırmak kastıyla muvazaalı işlemlerde bulunulması (Md:3/4) | Yurda getirmekle yükümlü oldukları veya kaçırdıkları kıymetlerin rayiç bedeli kadar, teşebbüs aşamasında kalması halinde ceza yarı oranında indirilir. | ||||||||||||
Bu Kanuna dayanılarak çıkarılan karar, yönetmelik ve tebliğler ile diğer genel ve düzenleyici işlemler uyarınca faaliyet izni veya yetki belgesi alınması zorunlu olan konularda, gerekli izin veya belgeyi almaksızın ticari faaliyette bulunanlar (Md:3/4) | 50 bin TL'den 250 bin Türk lirasına kadar, faaliyetler 1 aydan 6 aya kadar, tekrarında ise sürekli olarak durdurulur. İş yeri, sadece faaliyet izni veya yetki verilmesi gereken faaliyet konularında iştigal etmek maksadıyla açıldı ise faaliyet sürekli olarak durdurulur. | ||||||||||||
Bu kabahatlerin bir tüzel kişinin yararına olarak işlenmesi halinde, ilgili tüzel kişiye de aynı miktarda idarî para cezası verilir. (Md:3/5) | |||||||||||||
Kabahatin konusunu yabancı para oluşturması halinde, idarî para cezasının hesaplanmasında fiilin işlendiği tarih itibarıyla TCMB "döviz satış kuru" esas alınır.(Md:3/6) | |||||||||||||
İdarî para cezasına, suç tarihi ile tahsil tarihi arasındaki süre için 6183 sayılı Kanuna göre tespit edilen gecikme zammı oranında gecikme faizi uygulanır. Hesaplamada ay kesirleri nazara alınmaz.(Md:3/7) | |||||||||||||
Suçların tekerrürü halinde verilecek cezalar iki kat olarak hükmedilir. (Md:3/8) | |||||||||||||
Bu madde hükmüne göre idarî para cezasına karar vermeye Cumhuriyet savcısı yetkilidir. (Md:3/9) | |||||||||||||
Uygulamada grup içi dövizli borçlanma yasağının 85 Sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararı ile getirildiğine ilişkin görüşler ile karşılaşılmaktadır. 85 Sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararı ile getirilen yasaklamalar ve istisnaları 2008-32/34 Sayılı Tebliğin 8. maddesinde düzenlenmiş olmasına rağmen, krediler bu tebliğin 11. maddesinde düzenlenmiştir. 85 sayılı karara istinaden tebliğin 11. maddesinde herhangi bir değişiklik yapılmamış olup, söz konusu kararın krediler ile bir ilgisi bulunmamaktadır.