197.Sayım ve Tesellüm Noksanları

Muhasebe:

Sayımlar sonucunda tespit edilen kasa, stok ve maddi duran varlıklar noksanlarıyla, tesellüm sırasında ortaya çıkan noksanların geçici olarak kayıt ve izleneceği hesaptır.

Değerleme:

 Hesap bakiyesi mukayyet (kayıtlı) değer ile değerlenir.

Noksanlık Tespiti:

197 ve 397 no.lu hesaplar geçici hesaplar olup noksanlık ya da fazlalığın sebebinin araştırıldığı süre zarfında kullanılabilecektir.

Sebebi tespit edilemeyen kasa ve stok noksanlıkları, sermayede vukua gelen eksilmeler zarar olarak addedilemeyeceği için Kanunen Kabul Edilmeyen Gider (KKEG) olarak dikkate alınması gerekmektedir.

Sayım noksanları ile sayım fazlalıkları birbirinden mahsup edilmemelidir. Ancak aynı cins ve karışma ihtimali olan hammadde ve emtiaların, imalata sevk vb. aşamalarda birbiri yerine ikame edilebildiği durumlarda hatalı işlem yapılıp yapılmadığı kontrol edilmelidir. Hatalı işlemin söz konusu olması halinde gerekli düzeltme yapılabilecektir.

Stok noksanlarının birçok sebebi olabilir. Örneğin; belgesiz satış, çalınma-çürüme-yanma-buharlaşma vb. sebeplerle malların zayi olması, kaydi olarak firenin dikkate alınmamış olması, firenin öngörülenden yüksek gerçekleşmesi stok noksanlıklarına sebep olabilir.

Belgesiz Satış,

Stoklardaki sayım noksanlarının nereden kaynaklandığının bilinmemesi veya tevsik edilememesi halinde, inceleme elemanları tarafından belgesiz satış olarak değerlendirilebilmektedir. Bu durumda, emsal bedeli üzerinden satış hasılatı hesaplanarak, hasılat ve maliyet farkı dönem kârının tespitinde dikkate alınmaktadır. Ayrıca hasılat üzerinden ilgili stok kaleminin tabi olduğu orana göre KDV hesaplanmaktadır.

Malların Zayi Olması:

Uygulamada, stok noksanının sebebi anlaşılamamışsa, maliyet bedeli KKEG olarak dikkate alınmakta, yüklenilen KDV ise KDV Kanununun 30/c maddesi kapsamında (zayi olan mallar) tenzil edilmektedir.

Fire:

Sayım noksanlıklarının sebebinin fire olduğunun anlaşılması halinde söz konusu noksanlık maliyetlerle ilişkilendirilerek kapatılmalıdır. Bu durumda KDV tenziline de gerek kalmayacaktır. Söz konusu fire hesaplamaları kapasite raporu ve meslek odalarının verileri dikkate alınarak hesaplanmalıdır.

Kaydi Olarak Üretime Sevk Edilmemiş Olması:

Fiilen üretime sevk edilmiş olmasına rağmen kaydi olarak üretime sevk edilmeyen ilk maddeler, dönem sonunda sayım noksanlarına sebep olacaktır. Bu durumun söz konusu olması halinde, üretime sevk belgeleri temin edilmeli ve ilk maddeler maliyet hesaplarına aktarılarak, kaydi durum fiili duruma göre düzeltilmelidir. Yapılan işlemin randıman verilerine (ürün reçetelerine) uygunluğu önem arz etmektedir.

Kasa Noksanı:

Kasa noksanının; satıcı personel ya da diğer tedarikçilere yapılan ödemelerin kayıtlara alınmamış olmasından kaynaklanması halinde, yapılan ödemeye ilişkin belgeler temin edilerek gerekli düzeltme kaydı atılmalıdır.

Kasa noksanının; ortaklar tarafından işletmeden para çekişinden kaynaklanması halinde; bakiye 331 hesaba aktarılarak çekiş tarihinden itibaren üzerinden adat faizi hesaplanmalıdır.