245.10. Şirketin Kendi Paylarını Satın Alması

Türk Ticaret Kanunu’nun 379. maddesine göre;

• Bir şirket kendi paylarını, esas veya çıkarılmış sermayesinin onda birini aşan veya bir işlem sonunda aşacak olan miktarda, ivazlı olarak iktisap ve rehin olarak kabul edemez. Bu hüküm, bir üçüncü kişinin kendi adına, ancak şirket hesabına iktisap ya da rehin olarak kabul ettiği paylar için de geçerlidir.
• Payların birinci fıkra hükmüne göre iktisap veya rehin olarak kabul edilebilmesi için, genel kurulun yönetim kurulunu yetkilendirmesi şarttır. En çok beş yıl için geçerli olacak bu yetkide, iktisap veya rehin olarak kabul edilecek payların itibarî değer sayıları belirtilerek toplam itibarî değerleriyle söz konusu edilecek paylara ödenebilecek bedelin alt ve üst sınırı gösterilir. Her izin talebinde yönetim kurulu kanuni şartların gerçekleştiğini belirtir.
• Birinci ve ikinci fıkralardaki şartlara ek olarak, iktisap edilecek payların bedelleri düşüldükten sonra, kalan şirket net aktifi, en az esas veya çıkarılmış sermaye ile kanun ve esas sözleşme uyarınca dağıtılmasına izin verilmeyen yedek akçelerin toplamı kadar olmalıdır.
• Yukarıdaki hükümler uyarınca, sadece, bedellerinin tümü ödenmiş bulunan paylar iktisap edilebilir.
• Yukarıdaki fıkralarda yer alan hükümler, ana şirketin paylarının yavru şirket tarafından iktisabı hâlinde de uygulanır. Pay senetleri borsada işlem gören şirketler hakkında, Sermaye Piyasası Kurulu şeffaflık ilkeleri ile fiyata ilişkin kurallar yönünden gerekli düzenlemeleri yapar.

Söz konusu maddeye göre; bir şirket kendi paylarını, esas veya çıkarılmış sermayesinin onda birini aşan miktarda, ivazlı olarak iktisap ve rehin olarak kabul edemez.  Onda birine kadar ki edinimlerde genel kurulun yönetim kurulunu yetkilendirmesi şarttır. Bu şekilde iktisap edilecek payların bedelleri düşüldükten sonra, kalan şirket net aktifi, en az esas veya çıkarılmış sermaye ile kanun ve esas sözleşme uyarınca dağıtılmasına izin verilmeyen yedek akçelerin toplamı kadar olmalıdır. Bedelleri ödenmemiş paylar iktisap edilemez. Bu hükümler, ana şirketin paylarının yavru şirket tarafından iktisabı hâlinde de uygulanır.

Aynı Kanun’un 385. maddesinde ise 379. maddeye aykırı bir şekilde iktisap edilen paylar, iktisap tarihinden itibaren en geç altı ay içinde elden çıkarılır. Elden çıkarılamayan paylar, sermayenin azaltılması yoluyla hemen yok edilir.

Şirketler; kendisinin ya da ortağının (ana şirket) paylarını iktisap etmesi ile ilgili vergi mevzuatında herhangi bir düzenleme bulunmaktaydı. 17.11.2020 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere konuya ilişkin 193 Sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun 94. maddesinin dördüncü fıkrasına bir hüküm eklenmiştir.

Söz konusu düzenlemeye göre; Tam mükellef sermaye şirketlerinin iktisap ettikleri kendi hisse senetlerini veya ortaklık paylarını,

i) Sermaye azaltımı yoluyla itfa etmeleri hâlinde iktisap bedeli ile hisse senetlerinin veya ortaklık paylarının itibari değeri arasındaki fark tutar sermaye azaltımına ilişkin kararın ticaret sicilinde tescil edildiği tarih,

ii) İktisap bedelinin altında bir bedel karşılığında elden çıkarmaları hâlinde iktisap bedeli ile elden çıkarma bedeli arasındaki fark tutar elden çıkarma tarihi,

iii) İktisap ettikleri tarihten itibaren iki tam yıl içerisinde, sermaye azaltımı yoluyla itfa etmemeleri veya elden çıkarmamaları hâlinde, iktisap bedeli ile hisse senetlerinin veya ortaklık paylarının itibari değeri arasındaki fark tutar iktisap tarihinden itibaren iki tam yıllık sürenin son günü,

itibarıyla dağıtılmış kâr payı sayılır ve bu tutarlar üzerinden %15 oranında vergi tevkifatı yapılır. Bu fıkra kapsamında tevkif edilen vergiler herhangi bir vergiden mahsup edilemez.

Kendi paylarının iktisabının vergilendirilmesine ilişkin söz konusu yasal düzenleme; 17.11.2020 tarihinden sonra iktisap edilen paylar için uygulanmakta olup, bu tarihten önce iktisap edilen paylar için geçerli değildir. Diğer taraftan bu düzenleme sadece kendi paylarını iktisap eden şirketler için geçerli olup, ortağın (ana şirketin) paylarının iktisabını kapsamamaktadır.

Hali hazırda konuya ilişkin vergi mevzuatımızda bahsi geçen düzenleme dışında başka bir düzenleme bulunmamaktadır.

12.01.2009 Tarih ve 2009/14592 Sayılı Kararnamenin Eki Kararda ise “193 sayılı Kanunun 94 üncü maddesinin dördüncü fıkrası kapsamında, payları Borsa İstanbul’da işlem gören tam mükellef sermaye şirketlerinin iktisap ettikleri kendi paylarına ilişkin olarak dağıtılmış kar payı sayılan tutarlar üzerinden % 0 oranında tevkifat yapılır.” şeklinde belirleme yapılmıştır.

Buna göre;

• Payları Borsa İstanbul’da işlem gören tam mükellef sermaye şirketlerinin iktisap ettikleri kendi paylarına ilişkin olarak dağıtılmış kar payı sayılan tutarlar üzerinden % 0,
• Payları Borsa İstanbul’da işlem görmeyen tam mükellef sermaye şirketlerinin iktisap ettikleri kendi paylarına ilişkin olarak dağıtılmış kar payı sayılan tutarlar üzerinden % 15,

oranında tevkifat yapılır.