150.01. Dönem Sonu Envanter Dengesi

Maliyet belirleme yöntemlerinin doğru uygulanıp uygulanmadığı, dönem sonu stoklarının doğru değerlenip değerlenmediği, dolayısıyla maliyetlere doğru pay verilip verilmediği önem arz etmektedir. Dönem sonu stokların düşük değerlenmiş olması maliyete fazla pay verildiği anlamına gelecekte olup bu husus 620 hesap grubunda açıklanmıştır.

Diğer taraftan maliyetlerin ve aktifin gerçeği yansıtıp yansıtmadığının tespiti için kaydi envanter hesaplamasının da yapılması bir zarurettir.

Her hesap dönemi sonunda mevcutlar, alacaklar ve borçlar fiili olarak sayılmak, ölçülmek ve tartılmak suretiyle miktar itibariyle envanter defterinde gösterilmelidir.

Stoklara ilişkin kaydi envanter dengesi uyumlu olmalıdır. Her dönem sonunda aşağıda yer alan kaydi envanter tablosu oluşturulmalıdır. Ticari mal ve mamul stoklarına ilişkin kaydi envanter hesabı aşağıdaki tabloya göre yapılmalıdır.

Tabloda yer alan;

• Dönem başı stok miktarının, önceki dönem sonu envanter defterindeki miktarla,
• Dönem başı stok tutarının, önceki dönem sonu bilançosundaki stok tutarıyla,
• Satışların maliyetinin, gelir tablosundaki satışların maliyetiyle,
• Dönem sonu stok miktarının, dönem sonu envanter defterindeki miktarla,
• Dönem başı stok tutarının, dönem sonu bilançosundaki stok tutarıyla,

uyumlu olması gerekmektedir.

Miktar ve tutar ayrı ayrı envanter hesaplamasına tabi tutulmalıdır. Buna göre; “Dönem başı stok miktarı + Dönem içi alış/imalat miktarı + Satıştan iade miktarı - Dönem içi satış miktarı - Alıştan iade miktarı - Dönem sonu stok miktarı” sonucunun sıfır ile fire miktarı arasında bir değer olması gerekmektedir. Aksi takdirde belgesiz alış ya da belgesiz satış eleştirisine maruz kalınabilir. Buna göre hesaplama sonucunun;

• Fire miktarından yüksek olması halinde; belgesiz alış
• Fire miktarından düşük olması halinde, belgesiz satış

eleştirisi söz konusu olacaktır.

Hammadde kaydi envanter tablosu ise yukarıdaki kaydi envanter tablosuna benzerlik göstermekte olup aşağıdaki gibidir.

Diğer taraftan üretime sevk edilen hammadde ile üretim sonucunda ortaya çıkan mamul miktarına ilişkin yapılan hesaplamaya randıman hesaplaması denilmektedir. Buna göre; üretime sevk edilen hammadde miktarından fireler düşüldükten sonra mamul miktarına ulaşılması gerekmektedir. Buna göre;

• Hammadde miktarından fire düşüldükten sonra bulunan miktarın, mamul miktarından yüksek çıkması; belgesiz mamul satıldığı,
• Hammadde miktarından fire düşüldükten sonra bulunan miktarın, mamul miktarından düşük çıkması halinde, belgesiz hammadde alındığı,

anlamına gelmektedir.