191.2. KDV’ye Tabi Olmayan ve İstisnalı Satışlarda Yüklenilen KDV Durumu

Satışlar

İstisnanın Dayanağı

İndirimin Dayanağı

İstisna Türü

Yüklenilen KDV

İndirim ve İade Durumu

KDV’li Satışlar

-

29

-

İndirilebilir.

İade edilmez.

KDV’nin Konusuna Girmeyen Satışlar (Transit Ticaret)

-

30/a

-

İndirilemez.

İade edilmez.

Mal ve Hizmet İhracatı ile İhraç Kayıtlı Teslim

11

32

Tam

İndirilebilir

İndirimle giderilemeyen iade edilir

Araçlar, Kıymetli Maden ve Petrol Aram. ile Yatırımlar

13

32

Tam

İndirilebilir.

İndirimle giderilemeyen iade edilir

Transit Taşımacılık

14

32

Tam

İndirilebilir

İndirimle giderilemeyen iade edilir

Diplomatik İstisna

15

32

Tam

İndirilebilir

İndirimle giderilemeyen iade edilir

Engelli Araç Gereç ve Bilgisayar Programı

17/4-s

32

Tam

İndirilebilir

İndirimle giderilemeyen iade edilir

İthalat İstisnası

16

30/a

Kısmi

İndirilemez.

İade edilmez

Kültür ve Eğitim Amacı Taşıyan İstisnalar

17/1

30/a

Kısmi

İndirilemez

İade edilmez

KDV 17/2-a

17/2-a

30/a

Kısmi

İndirilemez

İade edilmez

KDV 17/2-b,c,d

17/2-b,c,d

30/a

Kısmi

İndirilebilir.

İade edilmez.

Askeri Amaç Taşıyan İstisnalar

17/3

30/a

Kısmi

İndirilemez

İade edilmez

KDV 17/4-ı-ö

17/4-ı-ö

30/a

Kısmi

İndirilebilir.

İade edilmez.

KDV 17/4- r, u, y,

30/a

Kısmi

Satış tarihine kadar indirilebilir.

İndirilemeyen ilave KDV yapılır.

KDV 17/4- a, b, c, d, e, f, g, h, i, j, k, l, m, n, o, p, ş, t, v, z,

30/a

Kısmi

İndirilemez

İade edilmez

Teknoloji Geliştirme Bölg. Faaliyette Bulunanların Tes.

Geçici 20

Geçici 20

Kısmi

İndirilebilir

İade edilmez

MEB’na Bilgisayar vb. Bağışlayanlara Yap. Teslimler

Geçici 23

Geçici 23

Kısmi

İndirilebilir

İade edilmez

Türkiye’de Faaliyet Göst. Uluslararası Kuruluşlar

Geçici 26

Geçici 26

Tam

İndirilebilir

İndirimle giderilemeyen iade edilir

Yatırım Yap-İşlet-Devret Modeli ile Yaptırılması

Geçici 29

Geçici 29

Tam

İndirilebilir

İndirimle giderilemeyen iade edilir

Şehir içi Raylı Ulaşım Sistemleri

Geçici 32

Geçici 32

Kısmi

İndirilebilir

İade edilmez

SGK Taşınmaz Teslimleri

Geçici 33

Geçici 33

Kısmi

İndirilebilir

İade edilmez

Petrol Boru Hattı İnşa Edenlere Yapılan Teslimler

Geçici 34

Geçici 34

Tam

İndirilebilir

İndirimle giderilemeyen iade edilir

Yatırımlara İlişkin İnşaat İşleri (Teşvik)

Geçici 37

Geçici 37

Tam

İndirilebilir

İndirimle giderilemeyen iade edilir

(FATİH) Projesi İçin Yap. Mal/Hizmet Alımları

Geçici 38

Geçici 38

Tam

İndirilebilir

İndirimle giderilemeyen iade edilir

İmalat, Tek. Gel. Bölgesi, Arge ve Tasarım Merkezi Makine/Teçhizat Teslimleri

Geçici 39

Geçici 39

Tam

İndirilebilir

İndirimle giderilemeyen iade edilir

Hesaplamada Dikkate Alınacak “Toplam Satışlar” Tutarının Kapsamı

KDV'nin konusuna giren bütün satışlar dikkate alınmalıdır. GİB Analizlerinde KDV beyannamesindeki KDV matrah tutarı esas alınmaktadır.

64-67 Hesap grubu, kur farkı gelirleri KDV'nin konusuna giriyor ise toplam satışlar içinde dikkate alınmalıdır. KDV'nin konusuna girmiyor ise toplam satışlar içerisinde dikkate alınmamalıdır.

Hurda satışı gibi KDV istisnasına tabi işlemler KDV'nin konusuna girdiği için toplam satışlar içerisinde dikkate alınmalıdır.

Yansıtma faturaları KDV indirim ve hesaplanan olarak dikkate alınmış ise Toplam Satışlara dâhil edilerek hesaplama yapılması gerektiği kanaatindeyiz.

Yansıtma faturalarına ilişkin KDV indirim konusu yapılmadan, cari hesap yansıtması şeklinde kayıtlara alındıysa toplam satışlara dâhil edilmemesi gerektiği kanaatindeyiz.

Satış iadelerinin bulunması halinde KDV dağıtım tablosu oluşturulurken;

• Aynı ayda gerçekleşen iade işlemlerinde, iade bedeli, 610 satıştan iadeler hesabına borç kaydedilmeli ve dağıtım tablosundaki satış tutarından tenzil edilmelidir.
• Önceki dönemlerdeki satışlara ilişkin iade faturalarındaki bedel, 610 satıştan iadeler hesabına borç kaydedilmeli ve dağıtım tablosundaki satış tutarından tenzil edilmelidir.
• İçinde bulunulan dönemdeki satışlar nedeniyle, sonraki dönemdeki gerçekleşen iade işlemlerindeki bedel, KDV Kanunu’nun 35. maddesine göre iade işleminin gerçekleştiği dönemin, dağıtım tablosundaki satış tutarından tenzil edileceği için satışın gerçekleştiği dönemde dikkate alınmamalıdır.

Alış iadelerinin satış bedeline etkisi olmadığı için satış bedelinin tespitinde dikkate alınmaması gerektiği kanaatindeyiz.

Henüz mal veya hizmet teslimi geçekleşmemiş olan işlemler ile ilgili faturaların önden düzenlenmesi sonucu 380 ve 480 bakiyeleri oluşmaktadır. Bu işlemler dolayısıyla KDV açısından vergiyi doğuran olayın gerçekleşmiş olması ve KDV beyannamesinde matraha dâhil edilmiş olması nedeniyle beyana konu edildiği dönem satışları içerisine dikkate alınması gerektiği kanaatindeyiz.

Bazı durumlarda vergiyi doğuran olay gerçekleşmiş olmasına rağmen, çeşitli nedenlerle faturası geç düzenlenebilmekte, kurumlar vergisi açısından gelir tahakkuku yapılarak 181 ve 281 hesaplara kayıtlar atılabilmektedir. Söz konusu işlem KDV açısından vergi ziyaı doğurmakla birlikte; henüz fatura düzenlenmediği için toplam satışlar içerisinde gösterilmemesi gerektiği, ancak faturanın düzenlendiği ve hesaplanan KDV’nin beyan edildiği dönemde toplam satışlar içerisine dâhil edilmesi gerektiği kanaatindeyiz. (KDV’den istisna olan işlemlerde de aynı şekilde işlem tesis edilmelidir)

Hesaplamada Dikkate Alınacak “İndirilecek KDV” Tutarının Kapsamı

Alış faturalarında gösterilen KDV’nin tamamı dikkate alınmalı,

Yansıtma faturaları dolayısıyla ödenen KDV, indirilecek KDV ve yansıtma esnasında hesaplanan KDV olarak dikkate alınmış ise “indirilecek KDV” ye dâhil edilerek hesaplama yapılması gerektiği kanaatindeyiz.

Yansıtma faturalarına ilişkin KDV indirim konusu yapılmadan, cari hesap yansıtması şeklinde kayıtlara alındıysa “indirilecek KDV” ye dâhil edilmemesi gerektiği kanaatindeyiz.

Satış iadelerinin bulunması halinde KDV dağıtım tablosu oluşturulurken;

• Aynı dönemdeki iade faturalarında KDV varsa, söz konusu KDV 391 hesabı borç olarak çalıştırılarak iptal kaydı atılmalıdır. Diğer bir ifadeyle iade faturasındaki KDV 191 hesaba borç kaydedilmemeli ve "dağıtıma tabi tutulacak indirilecek KDV" tutarına dâhil edilmemelidir.
• Geçmiş dönemdeki satışlara ilişkin iade faturalarında KDV varsa, söz konusu KDV 191 hesabı borç olarak kaydedilmeli, ancak "dağıtıma tabi tutulacak indirilecek KDV" tutarına dâhil edilmeden, doğrudan yurt içi satışlar dolayısıyla indirilebilecek KDV tutarına dâhil edilmelidir. (Çünkü bu tutar yüklenilen bir KDV değil daha önce beyan edilen hesaplanan KDV’nin düzeltilmesine ilişkindir.)

Alış iadelerinin bulunması halinde KDV dağıtım tablosu oluşturulurken;

• Aynı dönemdeki iade faturalarında KDV varsa, söz konusu KDV 191 hesabı alacak olarak çalıştırılarak iptal kaydı atılmalı "dağıtıma tabi tutulacak indirilecek KDV" tutarına dâhil edilmemelidir.
• Geçmiş dönemdeki alışlara ilişkin iade faturalarında KDV varsa, söz konusu KDV 391 hesabı alacak olarak kaydedilmeli ve dağıtıma tabi tutulacak indirilecek KDV tutarının tespitinde dikkate alınmamalıdır. Ancak önceki dönemlerde alış faturasındaki KDV dağıtıma tabi tutulmuş ise yukarıdaki tabloda belirtildiği üzere iadeye konu fatura tutarı dağıtım tablosundaki satış tutarına dâhil edilerek gerekli düzeltme işlemi yapılmalıdır.

• Sonraki dönem gerçekleşen iade işlemlerinde; Alış/satış faturası ve iade faturası düzenlenen dönemler arasındaki işlemler kıyaslanması sonucunda, haksız KDV iadesi durumu ortaya çıkmakta ise fark KDV vergi dairesine geri ödenmelidir.

• 180 ve 280 hesaplarda yer alan tutarlarla ilgili fatura düzenlenmiş ve KDV gösterilmiş ise söz konusu KDV dağıtıma tabi tutulacak “İndirilecek KDV" tutarına dâhil edilmemelidir. Çünkü iade dolayısıyla yüklenim yapılması mümkün değildir. Hizmetin alındığı ve hasılata intikal ettirildiği dönemde dağıtıma tabi tutulması daha doğru olur diye düşünüyoruz.

Bazı durumlarda vergiyi doğuran olay gerçekleşmiş olmasına rağmen, çeşitli nedenlerle fatura geç düzenlenebilmekte, kurumlar vergisi açısından gider tahakkuku yapılarak 381 ve 481 hesaplara kayıtlar atılabilmektedir. Satıcı tarafından henüz fatura düzenlenmediği ve indirim konusu yapılan bir KDV bulunmadığı için “indirilecek KDV” tutarının tespitinde dikkate alınmayacaktır. Ancak satıcı tarafından sonradan fatura düzenlenmesi halinde, fatura üzerinde gösterilen KDV indirim konusu yapılabilmekte ise (İstisna değilse veya indirim dönemi geçmemişse) indirim konusu yapıldığı dönemde dağıtıma konu “İndirilecek KDV”nin kapsamında dikkate alınması gerektiği kanaatindeyiz.

Tam İstisnaya Tabi İşlemlerde KDV İadesi Alınabilecek İşlemler

1

Yüklenilen KDV

2

Atik Payı

3

Müşterek Genel Gider Payı

Yüklenilen KDV'nin Kapsamı

(Tam İstisnaya Tabi Satışlar / Toplam satışlar X Toplam satışlar nedeniyle yüklenilen KDV) Formülüne göre yüklenilen KDV hesaplanır

Toplam Satışlar, yukarıdaki tabloda belirtilen şekilde işleme tabi tutulacaktır.

Müşterek Genel Geder Payı'nın Kapsamı

(Tam İstisnaya Tabi Satışlar / Toplam satışlar X Müşterek Genel Giderler nedeniyle yüklenilen KDV) Formülüne göre yüklenilen KDV hesaplanır

Müşterek Genel Giderler nedeniyle Yüklenilen KDV, indirim hakkı tanınan ve tanınmayan kısımlarının toplamıdır. 

Toplam Satışlar, Kısmi Vergi İndirim Hesabında belirtilen şekilde işleme tabi tutulacaktır.

381 Gider Tahakkukları KDV'li bir işlem olmadığı için müşterek genel gider dağıtımına etkisi olmayacaktır.

ATİK Payı'nın Kapsamı

İade hakkı doğuran işlemde kullanılan Amortismana tabi iktisadi kıymetlerden, azami tutara kadar pay verilebilir.

Azami tutar: İstisnaya tabi işlemin %20'dir.

ATİK’lerden pay verilebilmesi için iade hakkı doğuran işlemde kullanılması gerekmektedir. İade hakkı doğuran işlemlerde kullanılmayan ATİK’lerden pay verilmesi mümkün değildir.

Vergiye tabi olmayan, kısmi istisnaya konu işlemler nedeniyle indirimlerden çıkartılıp giderleştirilen ATİK KDV’sinden pay verilmesi mümkün değildir. 

Aynı dönemde yurt içi teslimlere isabet eden ancak indirim yoluyla giderilemeyen ve devreden KDV tutarı içerisinde yer alan ATİK'ler dolayısıyla yüklenilen KDV'nin ise takip eden dönemlerde iade hesabına dahil edilmesi mümkün bulunmamaktadır. Bu nedenle, ATİK nedeniyle yüklenilen KDV'nin izlendiği bir yardımcı hesabın ayrıca tutulması gerekmekte olup, ATİK'ler dolayısıyla yüklenilen KDV'den, ATİK'lerin aktife alındığı dönemden itibaren iade hakkı doğuran işlemler ile diğer işlemler dikkate alınarak pay verilmesi gerekmektedir. Bu şekilde, iade hakkı doğuran işlemler ile diğer işlemlere ait ATİK nedeniyle yüklenilen KDV'den verilen toplam pay ATİK hesabından düşülecektir.

Diğer taraftan, ATİK'ler nedeniyle yüklenilen ancak azami iade edilebilir KDV tutarının aşılması nedeniyle ilgili döneminde iade edilemeyen KDV'den, söz konusu ATİK'lerin sonraki dönemlerde de iade hakkı doğuran işlemlerde kullanılması kaydıyla iade hesabına pay verilmesi mümkündür. (KDV’ye tabi olmayan ya da kısmi istisnaya tabi işlemlere isabet eden kısmı hariç)