268.01. Haklarda Amortisman

Özel maliyet bedeli hariç, maddi olmayan duran varlıklarda hem normal amortisman yöntemi uygulanabilir, hem de azalan bakiyeler yöntemi uygulanabilir. Özel maliyet bedelleri ise, kira süresine göre eşit yüzdelerle itfa edileceği için normal amortisman yöntemi kullanılmalıdır.

Haklar, Şerefiye, Kuruluş ve Örgütlenme Giderleri, Araştırma ve Geliştirme Giderleri, Özel Maliyetlere ilişkin amortisman uygulamaları aşağıda belirtilen açıklamalara göre yapılmalıdır.

Haklar Amortismanı

İmtiyaz hakları (franchising), patent, formül, dizayn, örnek kalıp, teknik bilgi (know-how), telif hakkı vb. diğer haklar (işletme hakkı gibi) 15 yılda itfa edilmelidir.

Arsa ya da bina üzerine kurulan üst hakları “gayri maddi hak” olarak aktife alınmalı ve listenin 55. bölümü uyarınca 15 yıllık faydalı ömre göre amortisman ayrılması gerekmektedir.

Arsa üzerine üst hakkı kurulduktan sonra üzerine bina inşa edilmesi halinde; arsa üzerine kurulan üst hakkı bedeli için “gayri maddi hak” olarak 15 yıl üzerinden amortismana tabi tutulmalı ancak bina için yapılan harcamalar “bina” olarak aktifleştirilmeli ve maliyet bedeli üzerinde, binalar için geçerli 50 yıllık faydalı ömre göre amortismana tabi tutulmalıdır. Binanın faydalı ömrünün üst hakkı süresinden daha fazla olması durumunda,  binanın henüz itfa edilememiş giderleri üst hakkının herhangi bir nedenle sona erdiği yılda bir defada gider yazılmak suretiyle itfa edilmelidir.

Finansal kiralama konusu iktisadi kıymetler, kira süresine göre değil, iktisadi kıymetin faydalı ömrüne göre amortismana tabi tutulmalıdır.

Şerefiye Amortismanı

Kurumların aktifleştirdikleri peştemallıklar (Şerefiye) mukayyet değerleri üzerinden eşit miktarlarda ve beş yıl içinde itfa olunur.

Kuruluş ve Örgütlenme Giderleri Amortismanı

Doğrudan giderleştirilmeyen yani aktifleştirilen ilk tesis ve taazzuv giderleri mukayyet değerleri üzerinden eşit miktarlarda ve beş yıl içinde itfa olunur.

Araştırma ve Geliştirme Giderleri Amortismanı

5746 sayılı kanunun 3. maddesine istinaden, KVK’nın 10. ve GVK’nın 89. maddesi kapsamında, kazancın tespitinde indirim imkânı bulunan Ar-Ge harcamaları sonucu aktifleştirilmesi gereken bir kıymete ulaşılması halinde 57. ayrıma göre 5 yılda itfa edilmesi gerekmektedir.

Şirket bünyesinde gerçekleştirilen ancak bu kapsamda olmayan harcamalar neticesinde üretilerek gayrimaddi hak niteliğinde aktifleştirilmesi gereken bir kıymete ulaşılması durumunda 55. ayrıma göre 15 yılda itfa edilmesi gerekmektedir.

Ar-ge projesinden vazgeçilmesi veya projenin tamamlanmasına imkân kalmaması hallerinde, gayrimaddi hakka yönelik olarak yapılan ve aktifleştirilen harcamaların doğrudan gider yazılması mümkündür.

Özel Maliyet Amortismanı

Özel maliyet bedelleri, kira veya işletme hakkı süresine göre eşit yüzdelerle itfa edilir. Kira veya işletme hakkı süresi dolmadan, kiralanan veya işletme hakkı alınan şeyin boşaltılması veya işletme hakkının herhangi bir sebepten sona ermesi halinde henüz itfa edilmemiş olan giderler, boşaltma veya hakkın sona erdiği yılda bir defada gider yazılır.

Özel maliyet bedellerinin itfasında aktifleştirme yılındaki kira süresi esas alındığından, kira süresinin belli olduğu durumlarda kira süresi devam ederken katlanılan özel maliyet bedelinin kalan kira süresine bölünerek itfa edilmesi gerekmektedir.

Özel maliyet bedelinin itfasına aktifleştirmenin yapıldığı yılda başlanır ve bir yıla isabet eden amortismanın tamamı ayrılır. Yıl içinde yapılan kira sözleşmeleri ya da yıl içindeki aktifleştirme işlemleri nedeniyle kıst amortisman uygulaması, ya da yıllık kira süresinin kıst dönemler dikkate alınarak 1 yıl daha artırılması söz konusu olmayacaktır. Bu durumda kira yılının son kıst döneminde özel maliyet bedelinin tamamı itfa edildiği için amortisman ayrılmayacaktır.

Sonradan yapılan özel maliyet harcamalarında ise kalan kira süresine göre itfa işlemi yapılmalıdır. Kalan süre gün hesabına göre tespit edilmesi, eksik kalan kısımların tam yıla tamamlanması gerektiği kanaatindeyiz. Örneğin özel maliyet aktifleştirildiğinde, kira süresi 400 gün kalmış ise itfa süresi iki yıl olarak dikkate alınacaktır.

VUK’un 327. maddesinde “eşit yüzdelerle” ifadesi bulunduğu için; özel maliyet bedellerinin itfasında azalan bakiyeler yöntemi kullanılamayacaktır. Normal yönteme göre amortisman ayrılacaktır.

Kira sözleşmesinde; kira süresinin belli olmaması durumunda, özel maliyet bedeli niteliğindeki harcamaların; 333 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği eki amortisman listesinin “56. Özel Maliyetler (Kira müddeti belli olmayanlar)” satırına istinaden, faydalı ömür süresi 5 yıl ve amortisman oranı %20 olarak dikkate alınmalıdır.

Kira sözleşmesi bir yıllık yapılmış ise özel maliyete konu olabilecek harcamalar aktifleştirilmez, doğrudan giderleştirilir. Ancak kiralama işlemi bir yıllık yapılmakla birlikte; sözleşmeye konulan bir hükümle kira süresi sürekli uzatılıyor ise bu durumu kira süresinin belli olmadığı şeklinde değerlendirmenin ve 5 yıl içerisinde itfa edilmesinin daha doğru olacağı kanaatindeyiz.

Özel maliyet olarak aktifleştirilen 1.000,00 TL’nin, aktifleştirildikleri tarihlere göre itfa durumu aşağıdaki tabloda özetlenmiştir.

Kira ilişkisi devam ederken, sözleşmenin tadil edilerek ya da ek kira sözleşmesi düzenlenerek kira süresinin uzatılması halinde; kalan özel maliyet bedeli, kira süresinde değişikliğin vuku bulduğu dönemden itibaren, yeni kira süresine göre itfa edilmelidir. Geçmiş dönemlere ilişkin olarak düzeltme yapılmasına gerek bulunmamaktadır. Kira süresi dolduktan sonra uzatma yapılması halinde ise, herhangi bir düzeltme yapılmasına gerek bulunmamaktadır.